سمیه اوانپور
اختصاصی شرق پرس: دوران قدیم عید نوروز رنگ و بوی دیگری داشت،خانه تکانی شب عید،چهارشنبه سوری تا عید و سیزده به در با آداب و رسوم خاصی برگزار می شد. نوروز در گذشته برای همه اعم از پیر و جوان شادی آور بود. در آن زمان تمامی اعضای خانواده کارهای مربوط به عید را همه با هم انجام میدادند و با احساس رضایت پذیرای میهمانان نوروزی شده و به دید و بازدید و همچنین یاد کردن گذشتگان و حاضر شدن بر مزار آنها می پرداختند.
البسه کودکان معمولا توسط خانم های خانه دوخته می شد و کفش و کلاه شاید تنها مواردی بودند که از بازار خریداری می کردند، بزرگتر ها نقش اصلی را برای خرید وسایل مورد نیاز ایفا میکردند قدیمی ترها می گویند که حتی اندازه پای کودکان را با نخ میگرفتند و برای آنها کفش می خریدند. خانم و آقا هم فقط چند تکه اصلی لباس خود را نو میکردند و بقیه را شسته و رفو میکردند تا برای نوروز نونوار شوند، البته همین تهیه لباس نو برای خانواده های بی بضاعت انجام نمی شد، اما رسم خانه تکانی به گونه ای که تمام وسایل خانه را بیرون می ریختند و پس از شستن و گردگیری دوباره می چیدند. بعد از خانه تکانی خانم خانه به تعداد جمعیت خانواده مشت مشت گندم یا هر دانه سبز کردنی را در ظرف سفالی می ریخت. با هر مشت برای سعادت و خوشی آن شخص دعا می کرد.
در مورد نوروز خوانی یا بهار خوانی که در اواخر فصل زمستان و اوایل بهار انجام می شد گفته اند ” گونه ای از آواز خوانی است که در گذشته در ایران رواج داشته است. در حال حاضر رواج این گونه آواز خوانی بیشتر در استان های مازندران و گیلان است. در نوروز خوانی افرادی که به آن ها نوروز خوان گفته می شود پیش از آغاز فصل بهار به صورت دوره گردی به شهرها و روستاهای مختلف می روند و اشعاری در مدح بهار بصورت بداهه یا از روی حافظه می خوانند. این اشعار اکثرأ به زبان های طبری و گیلکی می باشد.”
در واقع با تغییر نسل ها اعتقادات و بسیاری از آداب و رسوم ها هم عوض می شود، اما با وجود چنین تفاوت هایی مردم هر ساله با انجام آداب رسوم که از قدیم بوده و امروزه تغییراتی کرده است به پیشواز می روند تا عید و تازه بودن سال جدید را به خانه هایشان بیاورند.
با تجملاتی شدن همه چیز آداب و رسوم هم تاحدودی تغییر کرده، بچه ها دوست دارند خودشان برای خرید بروند و در مهمانی ها فقط از گران بودن و بهتر بودن سخن می گویند.
انگار همه ی ما را مجبور کرده اند که بخریم اگر نخریم سنت شکنی کرده ایم. انگار نوروز ساده و زیبای ما ایرانیان از حضور پررنگ مدرنیته و اثراتش بی نصیب نمانده است. خیلی ها حاضرند از رسومات بگریزند، از دید و بازدید فرار کنند و به مسافرت های آن چنانی بروند.
اجزای سفره هفت سین :
هفت سین سفره ای است که ایرانیان هنگام نوروز می آرایند. اعضای خانواده معمولا تحویل سال را در کنار سفر ه هفت سین می گذرانند. بعضی سفره را در مدت سیزده روز نوروز نگه می دارند و در پایان این دوره، در روز سیزده نوروز، سبزه را به آب می دهند.
در سفر ه هفت سین معمولا هفت جزء که با حرف سین آغاز می شوند قرار می گیرد که معمولا از مجموعه زیر انتخاب می شوند:
سیر، سیب، سبزه، سنجد، سرکه، سمنو، سماق، سنبل، سکه، سپند، سوهان، سوسن، سرمه، سنگک و سیاهدانه. از این سینها و همچنین اجزای دیگر سفره معمولا با نماد مفاهیمی چون نوزایی، باروری، فراوانی، ثروت و امثال اینها یاد میشود.
مرسوم است اجزاء دیگری هم در سفره چیده می شود ممکن است برای کامل کردن مجموعه باشند. از جمله می توان از آینه، قرآن، شمعدان، تخم مرغ رنگی، میوه، گل، شیرینی، آجیل ، گلاب، کاسه آب (معمولا حاوی ماهی یا انار یا مرکبات)
یکی از متداول ترین غذاهایی که به مناسبت نوروز پخته می شود، سمنو (سمنک، سومنک، سوملک، سمنی، سمنه) است. این غذا با استفاده از جوانه گندم تهیه می شود. در بیشتر کشورهایی که نوروز را جشن می گیرند، این غذا طبخ می شود.
یکی دیگر از آداب عید نوروز اجرای مراسم سیزده بدراست. سیزده بدر در میان ایرانیان از دیر باز امری بسیار جدی بوده است که همواره با برپایی مراسمی خاص همراه بوده است . از آن جمله می توان به غذاهایی که مردم به طور سنتی در روز سیزده به در می خوردند اشاره کرد . درست کردن آش، خوردن کاهو سکنجبین و چغاله بادام از خوردنی های مرسوم عصر سیزده به در است.
پیوند نوروز با دیگر آیینها
به گفته دکتر کزازی ، پژوهشگر معاصر ، نوروز ، بی شک یکی از کهن ترین جشن های ایرانی است.
به درستی و بی چندوچون، نمی توان خاستگاه نوروز را نشان داد. در دیگر فرهنگ ها و کشور ها، ما به جشن ها و آیین هایی باز می خوریم که با نوروز، سنجیدنی اند و همانندی هایی دارند. برای نمونه، جشن آغاز سال نزد بابلیان و آشوریان کهن ، پیوند هایی با نوروز ما می تواند داشت. اما آن چه هیچ گمانی در آن نیست، این است که نوروز از روزگاران باستان در ایران جشن گرفته می شده است. حتی این انگاره هست که شهریاران هخامنشی، شهر شگفت و رازآلود تخت جمشید را از آن روی ساخته و برافراخته بوده اند؛ که جشن و آیین نوروزی در آن برگزار بشود اما از سویی دیگر، آن چه ما امروز چونان جشن و آیین نوروزی می شناسیم و بزرگ می داریم، آمیزه ای از چند سامانه ی گونه گون باورشناختی است، به سخن دیگر، چندین جشن و آیین باهم در آمیخته اند و از آن میان جشن و آیین نوروز پدید آمده است.
مر آن روز را روز نو خوانده اند
به جمشید بر، گوهر افشاندند
