شرق مازندران : سرشماری پرندگان مهاجر زمستان گذران که بر اساس تقویم جهانی از اوایل ژانویه میلادی برابر با اواسط دی ماه شمسی آغاز شد در تالاب بزرگ میانکاله به پایان رسید و نتیجه آن برای نخستین بار مورد بررسی قرار می گیرد.

بر اساس سرشماری سالجاری هر چند همانند سال گذشته حدود ۸۰ هزار بال پرنده مهاجر در تالاب میانکاله فرود آمدند اما کاهش تعداد برخی از گونه های پرندگان همانند فلامینگو بسیار مشهود است.

اولین گروه پرندگان مهاجر که از اواسط شهریور ماه سال جاری در تلاب ها و آب بندهای مازندران فرود آمدند صاحبنظران از احتمال کاهش حضور پرندگان مهاجر مازندران در سال جاری خبر داده بودند.

کاهش سوز سرما در مناطق شمالی خزر، پسروی آب خزر و کاهش سطح تالاب میانکاله که سبب کاهش محیط تغذیه این پرندگان مهاجر شد، از دلایل اصلی بی رغبتی گونه فلامینگو برای مهاجرت به تالاب میانکاله است.

سرشماری پرندگان مهاجر زمستان گذران مازندران در دیگر تالاب ها و آبندانهای مازندران همچنان ادامه دارد و هنوز به پایان نرسید.

کاهش حضور پرندگان مهاجر به میانکاله که از ۱۶ سال گذشته آغاز شد همچنان ادامه دارد و بر اساس جدیدترین آمار تعداد فلامینگو ها در میانکاله در سرشماری سال ۲۰۲۳ حدود ۱۹ هزار بال بود که این آمار در سرشماری ۲۰۲۴ به حدود چهار هزار بال کاهش یافت.

هر چند بارش های سیلابی بخشی از اراضی خشک شده میانکاله را احیا کرد اما آبگیری به تنهایی برای برخی از گونه های مهاجر جذابیت ندارد و این آبگیری به حدود سه سال زمان نیاز دارد تا شرایط تغذیه ای در این آب ها برای پرندگانی همانند فلامینگوها ایجاد شود.

بر اساس بررسی هایی که چهره های علمی انجام داده اند وسعت میانکاله در حوزه مازندران در سال ۱۳۷۳ به میزان ۵۵ هزار هکتار بود و براساس آخرین برآوردهایی که در کارگروه احیای میانکاله انجام شد این وسعت به ۲۲ هزار هکتار یعنی کمتر از نصف کاهش یافته که این امر تاثیرات فراوانی در کاهش حضور پرندگان مهاجر در مازندران داشته است.

در این پیوند براساس آمار مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر از کاهش ۲ متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تاکنون خبر داد و در سال گذشته سطح آب این دریا ۲۶ سانتی‌متر کاهش یافته است.

بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییرات اقلیمی است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می شود، کاهش خواهد داشت.

اما یکی از تالاب هایی که در استان در ارتباط با کاهش مهاجرت پرندگان همواره مورد بحث بوده، تالاب میانکاله است که از دهستان میانکاله در شهرستان بهشهر تا آشوراده در استان گلستان وسعت دارد. این منطقه به دلیل داشتن پهنه آبی مناسب با ذخایر غذایی غنی و آبزیان همه ساله پذیرای بیش از ۳۰ تا ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر زمستان گذران و بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان بومی آبزی و کنارآبزی است.

این تالاب با داشتن پناهگاه حیات وحش به مساحت حدود ۲۲ هزار هکتار در حوزه مازندران و تنوع گیاهی از جمله درختان سازیل و انار وحشی که تغذیه برخی پرندگان را تشکیل می‌دهد توانست بیش از ۵۰۰ گونه جانوری را در خود جای دهد و به نوعی بهشت پرندگان استان نام بگیرد و با این تنوع زیستی به عنوان یکی از ذخیره گاه‌های زیست کره جهان از سوی سازمان‌های جهانی حفاظت از محیط زیست قرار گرفت.

تالاب میانکاله که به بهشت پرندگان و پرنده نگری نام دارد؛ سی و ششمین تالاب ثبت شده دنیا و نخستین تالاب ثبت شده در کنوانسیون تالاب‌های بین المللی رامسر و یکی از ۶۵۰ ذخیرگاه زیست کره جهان با ۴۸ هزار هکتار وسعت در شرق استان مازندران و در همجواری با استان گلستان واقع شده است و سالانه ۱۰۰ گونه از پرندگان مهاجر را با جمعیت حدود ۳۰۰ هزار بالی میزبانی می کند.

این پناهگاه حیات وحش علاوه بر کریدور مهاجرت فصلی برای پرندگان، همه ساله به تنهایی بیش از نیم میلیون پرنده از انواع مرغابی، فلامینگو، پلیکان، پاخاکستری، قوی، انواع اردک، لک لک، درنای خاکستری، عقاب دریایی را در آب‌های خود سکنی می دهد.

این تالاب که رویشگاه و زیستگاه تعداد بیشماری از گونه های در معرض خطر می باشد، در سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر به کمیته برنامه «انسان و کره» یونسکو معرفی و انتخاب شد. تالاب میانکاله به عنوان محل زاد و ولد و پرورش ماهیان گونه های مختلفی چون کپور، انواع کفال، کلمه، سفید، ماش و کاراس، مورد توجه است. پستانداران این منطقه نیز شامل مارال، یوزپلنگ، گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، جوجه تیغی، انواع خفاش و جوندگان کوچک است.

کاهش ۱۵ هزار بالی فلامینگو

رئیس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران به خبرنگار ایرنا گفت: سرشماری پرندگان مهاجر میانکاله طبق تقویم جهانی از اوایل ژانویه برابر با اواسط دی ماه شمسی آغاز شد که در سال جاری ۱۵ هزار بال فلامینگو نسبت به سال گذشته کمتر به تالاب میانکاله مهاجرت کردند.

کوروس ربیعی اظهار داشت: کاهش سوز سرما در مناطق شمالی خزر، پسروی آب خزر و کاهش سطح تالاب میانکاله به همراه از دست رفتن محیط تغذیه از دلایل اصلی کاهش فلامینگو در میانکاله است.

وی با بیان این مطلب که هر چند در سرشماری سال جاری همانند سال گذشته حدود ۸۰ هزار بال پرنده در میانکاله فرود آمدند، بیان داشت: روند کاهشی حضور پرندگان مهاجر به مازندران که از ۱۶ سال گذشته آغاز شد، ادامه دارد.

وی ادامه داد: هر چند بارش های پاییزی در مازندران سبب آبگیری بخشی از اراضی خشک شده میانکاله شد اما این وسعت برای تغذیه دهی پرندگان با حفظ سطح آب فعلی سه سال زمان نیاز دارد.

ربیعی با بیان این مطلب که آب به تنهایی علت جذب پرندگان مهاجر نیست، تصریح کرد: اگر تمام سطح خشک شده میانکاله پر از آب شود بین دو تا سه سال زمان نیاز است تا محیط تغذیه مناسب پرندگان در این تالاب ایجاد شود.

امید در استراحتگاه بین راهی

رئیس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران گفت: پیش بینی ها نشان از آن دارد که تک درنای سیبری امید همانند سال ۱۳۸۷ در خط پروازی شمال تا جنوب خزر در میانه راه فرود آمده و در حال زمستان گذرانی است.

ربیعی با بیان این مطلب که دامنه مهاجرتی پرندگان زمستان گذاران از شمال دریای خزر به جنوب آن است، ادامه داد: مازندران آخرین اقامتگاه این پرندگان مهاجر است و درسال جاری سوز سرما در حدی نبود که امید و برخی دیگر از گونه های پرنده مهاجر خود را به مازندران برساند.

مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.

مازندران همچنین افزون بر ۸۰۰ قطعه آب‌بندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار دارد. همه ساله در فصل زمستان۱۰۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیتی حدود ۳۰۰ هزار بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.

بر اساس آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند.

پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات وحش مازندران را تشکیل می‌دهند./ایرنا