استریلیزاسیون معمولا برای از بین بردن باکتریها و اسپورها صورت می پذیرد، آنچه که موجب نابودی باکتری ها می شود در مورد سایر میکروارگانیزم ها نیز صدق میکند.

اهمیت استریلیزاسیون اسپورها به دلیل دشواری در نابودسازی آنها در مقایسه با سلولهای تکثیر شونده است، سلول های تکثیر شونده بسیاری از باکتریها که موجب عفونت می شوند به سرعت در دمای شصت درجه سانتی گراد نابود میگردند، بنابراین در دمای آب جوش به آسانی از بین خواهند رفت.

ولی اسپورها در دمای آب جوش حتی پس از ساعتها نابود نمی شوند. همین شرایط برای استریل کردن با دستگاه آون آزمایشگاهی یا فور نیز صحت دارد. بنا به دلایلی دمای لازم برای نابود ساختن سلول های تکثیر شونده و اسپورها با استفاده از حرارت خشک (آون) بیشتر از حرارت مرطوب است. چراکه بخار آب داغ گرمای نهان دارد و انرژی که به اسپور ها برای نابود سازی اعمال می کند بسیار بالاست.

آنچه که در اتوکلاو مهم است گرمای نهفته ای است که با بخار تحت فشار حمل می شود. اگر چه رطوبت موجود در بخار کمک میکند، اما این گرماست که میکروارگانیزم ها را از بین می برد.

اتوکلاودندانپزشکی

بی شک اتوکلاوها بهترین دستگاه جهت استریل کردن وسایل دندانپزشکی است. بسته های حاوی وسایل، تحت فشار بخار آب داغ شده و در حرارت زیادی در شرایطی قرار می گیرند که فراتر از ظرفیت حیاتی میکروارگانیزم هاست.

اتوکلاو دندانپزشکی شامل یک اتاقک است که توسط بخار آب تحت فشار، پر می شود. برای گذاشتن و برداشتن وسایل، این اتاقک باز شده و بعد کاملا بسته می شود تا بتواند بخار آب فشرده را در خود نگاه دارد.

چه وسایلی را می توان در اتوکلاو های کلاس B استریل کرد؟

اگر وسیله ای بتواند گرما و رطوبت را تحمل کند این روش بسیار مناسب است. اصول کار اتوکلاو همانند زودپزهای خانگی است. هنگامی که فشار روی آب در حال گرم شدن بیشتر از فشار هوای خارج باشد، آب در دمای بالاتری به جوش می آید. بنابراین با بالابودن فشار می توان بخاری با دمای بیشتر از صد درجه سانتیگراد تولید کرد.

در واقع اصول کار این است که بخار در فشار و دمای مشخص و به مدت زمان معین بدون وجود هوا باید در تماس مستقیم با اقلامی قرار بگیرد که می بایست سترون شوند.

اتوکلاو ماشینی است که با استفاده از بخار تحت فشار وسایل را سترون میکند. گمان می رود این دستگاه با فرآیند دگرگونی ماهیت (دناتوراسیون) میکروارگانیزم ها را میکشد ولی بدون شک اکسیداسیون نیز اتفاق می افتد.

به عبارت دیگر این دستگاه با استفاده از عوامل دماء، بخار، فشار و زمان؛ عمل می کند و میکروارگانیسم ها در مجاورت حرارت مرطوب آب را جذب و مواد پروتئینی آنها را منعقد کرده و از بین می برد.اتوکلاو کردن یکی از مطمئن ترین روش های استریلیزاسیون بشمار می رود.

گذشته از اهمیت مسئله پیشگیری و کنترل عفونت و جنبه های مختلف آن، آنچه امروز بیشتر به عنوان یک موضوع حائز اهمیت به چشم می خورد و مورد دقت نظر قرار میگیرد وجود اتوکلاو در مطبها و مراکز دندانپزشکی است، با توجه به دستگاههای اتوکلاو متعدد و غالبأ گران قیمت، دارا بودن دانش بیشتر در این زمینه بسیار موثر می باشد.

مشخصات کلی اتوکلاو دندانپزشکی

اتوکلاوها بر اساس حذف هوای داخل محفظه به دو دسته تقسیم می شوند

• Gravity که بر اساس تغییر قوه ثقل جهت جابه جایی هوا و بخار عمل میکند.
• Prevacumکه بر اساس مکش توسط پمپ و با سرعت عمل مینماید. اتوکلاوها از نظر حجم در محدوده پنج لیتر تا هزار لیتر به بالا می باشند.

جنس بدنه باید از استیل و جنس مخزن نیز از استیل ضد زنگ، ضد اسید، ضد باز و ضد مغناطیس باشد و ضخامت کمتر از چهار میلی متر نداشته باشد.

درب دستگاه بایستی از فولاد ضد زنگ بوده و ضخامت آن کمتر از شش میلی متر نباشد. درب دستگاه باید دارای واشر نسوز و قفل ایمنی باشد. |

باید فشارسنج‌ها کالیبره باشند، شیرهای بخار و آب و همچنین لوله کشی آب و بخار اصولی و آب بندی شده باشند. همچنین صافی و فیلترهای مناسب هوا و بخار سوپاپ اطمینان، تله بخاری ترموتر و تایمر داشته باشند.

تفاوت اتوکلاو های دندانپزشکی با اتوکلاو های سطلی

اتوکلاو های دندانپزشکی نمونه کوچک شده اتوکلاو های صنعتی و بسیار پر قدرت هستند که با تخلیه هوای داخل محفظه توسط پمپ وکیوم و ایجاد بخار خالص و پیور و بردن دما و فشار در محدوده بالاتر از اتوکلاو های سطلی این امکان را به کاربر می دهد که محیط های پروس و متخلخل و یا سوزن های آزمایشگاهی را استریل کند و دیگر محلی برای امان یافتن میکروارگانیسم ها باقی نمی گذارد.

این اتوکلاو ها در بیمارستان ها برای ست اتاق عمل و ست جراحی کاربرد فراوان دارد و در عین حال برای مجموعه های زیبایی که کاربری تتو دارند و از سوزن های چند کاربره بهره می برند، دستگاه پرکاربردی است. در عین حال مطب های دندانپزشکی از عمده خریداران اتوکلاو های کلاس B رومیزی هستند تا تمامی مته ها و لوازم جراحی را در سیکل های کوتاه ۱۵ دقیقه ای استریل کنند.

در بسیاری از موارد به اشتباه از اتوکلاو های سطلی به جای اتوکلاو های دندانپزشکی استفاده می شود که منجر به بالا بردن خطرات عفونی برای بیماران این مراکز است.

سخن پایانی در باب اتوکلاو دندانپزشکی

از این پس زمان مراجعه به مطب، در محیط درمانگاه سیر کنید و اگر دستگاه مشابه اتوکلاو دندانپزشکی رومیزی قابل مشاهده در متن را دیدید، می توانید به آن مطب اعتماد کنید و بدانید صاحب مطب برای شما و سلامت شما فکری کرده است و شما را محترم دانسته است.

اما متاسفانه در حال حاظر اکثریت مراکز از جمله مراکز زیبایی و دندانپزشکی از اتوکلاو های یووی و اتوکلاو های سطلی بهره می برند که تنها درصدی از میکروارگانیسم ها از بین می روند.