گوهرتپه بهشهر که در واقع یک دانشگاه باستان شناسی و انسان شناسی است، همواره مورد توجه محافل باستان‌شناسی داخلی و بین المللی قرار دارد و نوروز، فرصتی برای گردش در این تپه باستانی و آشنایی با گذشته پر رمز و راز بشری است.
شرق پرس: با سفر به سایت موزه گوهر تپه از حضور تاریخی انسان از ۱۰۰ هزار سال پیش تاکنون، تنوع دست ساخته ها، گسترده غارهای دوران فرا پارینه سنگی و ظرفیتهای تاریخی بیشمار آن آشنا شویم.
گوهرتپه در دو کیلومتری شمال غربی بهشهر رستمکلا واقع شده است و در سال ۱۳۷۹ در پی بررسی های هیئت باستان شناسی مورد بررسی و مطالعات مقدماتی قرار گرفته است.
ظرفیتهای تاریخی مانند قلعه ها، آتشکده ها، برج های آرامگاهی، مساجد، تکایای تاریخی، عمارتها و کاخهای حاکمان، آسیابها، تنوع اقوام و گوناگونی سنت ها موجب شکل گیری یک منطقه شگفت انگیز گردشگری شده است.
سرپرست هیئت باستان شناسی گوهرتپه گفت: شرق مازندران با توجه به تنوع اقلیمی و برخورداری از پتانسیل‌های طبیعی بی‌شک یکی از جذاب ترین مناطق گردشگری طبیعی – فرهنگی مازندران و ایران به شمار می رود.
گوهرتپه دانشگاه باستان شناسی و انسان شناسی است
علی ماهفروزی افزود: قرار گیری دره‌ها و تراس‌های قابل زیست انسان دوران پارینه سنگی بهبه همراه استفاده گسترده از غارها در دوران فراپارینه سنگی و استقرار و آرامش انسان با زندگی در روستاهای داخل دشت دوران نوسنگی و تجلی اندیشه های جوامع در پایان هزار چهارم تا هزاره سوم و روی آوری به دوران شهرنشین، گوهرتپه را به یک دانشگاه باستان شناسی و انسان شناسی تبدیل کرده است.
وی بیان داشت: طبق بررسی های اولیه در گوهرتپه، مقادیر قابل توجهی سفال، ابزار و مصنوعات سنگی، شیشه و جوش کوزه گردآوری شده است، ضمن اینکه قسمتی از معماری این مجموعه نیز شناسای شده است.
وی عنوان کرد: گوهرتپه مشتمل بر چندبرآمدگی با پشته بزرگ در قسمت میانی با ارتفاع متغیر ۱۴ – ۸ متر بوده که با شیبهای تند دامنه های شمالی و غربی و شیبهای نسبتا ملایمی در شرق و جنوب به پشته های کم ارتفاع حواشی آن منتهی می شود.
ماهفروزی عنوان کرد: بیشترین حجم کاوشش های باستان شناسی بر روی شیب شرقی پشته ششم صورت گرفته است که با ایجاد پوشش حفاظتی و امور مرمتی برای بازدید گردشگران نگهداری شده است.
این باستان شناس عنوان کرد: نتایج پنج فصل کاوش باستان شناسی در گوهرتپه، بقایایی از معماری متعلق به فضاهای مسکونی و صنعتی، گورستان و مجموعه بزرگی از اشیاء فرهنگی شامل ظروف سفالی، جنگ افزارهای فلزی، زیورآلات، مصنوعات سنگی، گلی و استخوانی از قبیل ابزارها، پیکرک‌ها، انواع مهر، مهره و … بدست آورده است که هرکدام با توجه به تکنولوژی ساخت و فرم آن در دوره های فرهنگی خاصی طبقه بندی شده است.
وی بیان داشت: تحتانی ترین لایه های فرهنگی گوهرتپه، متعلق به شکل گیری نخستین استقرارهای انسانی در دوران کالکولیتیک یا مس و سنگ در هزاره پنجم قبل از میلاد بوده که در عصر برنز یا مفرغ با تجلی و ظهور برخی از جنبه های شهرنشینی کامل شده است.
معاون پژوهشی میراث فرهنگی مازندران ادامه دارد: سطوح فوقانی کارگاههای باستان شناسی را عموما تدفینهای متعلق به دوران اواخر برنز و عصر آهن در برگرفته که مطالعات در این زمنیه ادامه دارد.
وی با بیان اینکه گوهرتپه در ۵۰ هکتار یکی از مهمترنی و بزرگترین مکانهای آغاز شهرنشینی در قسمت جنوب و جنوب شرقی دریای خزر است، بیان داشت: کشف بقایایی از معماری، استفاده از سنگ را در پی بناهای مسکونی نشان می دهد و دیوارها اغلب چینه ای و یا خشتی بوده و اندودی از کاهگل در سطوح داخلی و خارجی آن بکار رفته است.
علی ماهفروزی گفت: سقف بنا را نیز ردیف‌هایی از تیرک‌های چوبی و پوششی از گیاهان بومی منطقه تشکیل می‌دهد که با لایه ای کاهگی پوشانده شده است.
وی بیان داشت: تعدادی از تدفینهای مورد شناسایی در لایه های تحتانی گوهرتپه در زیرکف سازه های معماری، اعم از مسکونی و یا صنعتی قرار گرفته، اما سطوح فوقانی کارگاههای کاوش را باید فضایی متعلق به یک گورستان دوره اواخر برنز و عصر آهن بدانیم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: مردگان داخل چاله‌های بیضی شکل ساده و یا برخوردار از نوع معماری ساده و در برخی موارد در خمره های سفالی قرار گرفته اند و ماحصل مطالعات انشان شناسی توسط دکتر ارکاردپوش استاد دانشگاه ورشو لهستان نشان می دهد که این مردمان اغلب در میانسالی و بر اثر بروز انواع مختلفی از بیماری از پای درآمده اند.
گردآوری مجموعه عظیمی از مصنوعات
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران نیز با بیان اینکه تاکنون مجموعه عظیمی از مصنوعات سنگی، گلی و استخوانی با کاربری متفاوت در گوهرتپه گردآوری شده است، گفت: دوک، سردوک، دستاس، هاون های سنگی، پاشنه در، انواع تیغه‌های سنگی، ابزارهای استخوانی، سنگ ساب و انواع مهره‌های سنگی، گلی و استخوانی از جمله مکشوفات است.
دلاور بزرگ نیا افزود: علاوه بر گوهرتپه، وضعیت استقرار انسان در شرق مازندران و دست ساخته های آن علاوه بر ارزش مطالعاتی ویژه، فضای گردشگری متفاوتی را در ایران و مازندران بودجود آروده که بسیار شگفت انگیز است.
وی اظهار داشت: از جمله اشیا اهدایی مکشوفه در چاله های گور می توان به نمونه های متنوعی از اسباب و لوازم تزینی، جنگ افزارها اشاره کرد.
به گفته بزرگ نیا، اشیاء و لوازم تزینی شامل پلاک، دستبند، گوشواره، سنجاق سر، انواع آویزها، قپه های تزیینی متصل به کمربند یا سربند عمدتا مفرغی بوده و نمونه های محدودی از نقره بدست آمده است.
کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد گوهرتپه سهم زیادی در شکل گیری نخستین شهرهای سرزمین ایران داشته و اکنون شهری ۵ هزار ساله در درون این تپه‌ها مدفون است.
این تپه باستانی درست در مسیری قرار دارد که غارهای باستانی مازندران چون کمیشان، هوتو و کمربند نیز واقع شده‌اند و باستان‌شناسان معتقدند انسان‌هایی که در این غارها زندگی می‌کردند پس از خروج از غار به مرور باعث پیدایش گوهرتپه شدند.
از گذرگاه سنگی که می گذریم و به سمت جاده پیش می رویم، باز هم وجود بقایای تمدنی کهن را در خود پنهان کرده است و از دور که به این زمین ها نگاه می کنیم پوشش سبز گسترده ای را می بینم که شاید دلیل پنهان ماندن رازهای این سرزمین سرسبز باشد.
مهر
