روند رو به افزایش تخریب پوشش گیاهی بر کسی پوشیده نیست و عوامل متعددی در این تخریب همه‌گیر نقش دارند و شواهد حاکی از رابطه بین رشد روزافزون جمعیت و صنعتی‌ شدن کشورهای در حال توسعه با کاهش سطح عرصه‌های طبیعی به ویژه جنگل‌ها و مراتع است.

شرق پرس– برقرار نبودن تعادل پایدار بین دام و مرتع، تغییر کاربری عرصه‌های طبیعی به هر دلیل خواه قانونی و اجتناب‌ناپذیر و خواه غیرقانونی و غیرموجه اعم از تبدیل این اراضی به کاربری زراعی، مسکونی، مسیر انتقال نیرو، نفت و گاز، توسعه جاده‌های مواصلاتی، بهره‌برداری از معادن از جمله عوامل مؤثر در  تخریب پوشش گیاهی است.

اگرچه جنگل‌های سرسبز دامنه شمالی البرز تداعی‌کننده وجود یک ظرفیت قوی طبیعی جهت حفاظت از آب و خاک است اما مشکلات ویژه موجود در حوزه‌های آبخیز جنگلی شمال کشور و به ویژه مازندران آن را در ردیف دیگر حوزه‌های با قدرت سیل‌خیزی بالا قرار داده است.

اعمال مدیریت جامع، یکپارچه و هماهنگ بر منابع پایه آب و خاک در حوزه‌های آبخیز به منظور بهره‌برداری مناسب و منطقی از منابع طبیعی تجدیدپذیر و تجدید ناپذیر، ساماندهی مکانی و تعیین محدوده‌های مجاز برای تمام فعالیت‌های زیربنایی ضروری در جلوگیری از وقوع سیل ضروری به نظر می‌رسد.

فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی، ساختمانی، راه‌سازی، گردشگری منطبق با توان محیطی حوزه آبخیز و حتی به کارگیری نیروی انسانی در بخش‌های اقتصادی و اجتماعی به‌گونه‌ای که توسعه پایدار در همه زمینه‌ها مدنظر بوده و آسیب به طبیعت و محیط زیست به حداقل ممکن کاهش یابد نیز از جمله مواردی است که در تحقق این مدیریت نقش‌آفرین هستند.

حفظ، احیا و توسعه منابع طبیعی، کنترل و مهار سیلاب‌های خانمان‌برانداز، استفاده مناسب از نزولات آسمانی، جلوگیری از هدر رفتن آب‌های سطحی و تقویت سفره‌های آب زیرزمینی، کنترل فرسایش و هدررفت خاک‌های حاصلخیز و جلوگیری از حمل رسوبات به مخازن سدها از نیازهای مازندران با توجه به میزان بالای بارش در این منطقه است.

آنچه حائز اهمیت است ضرورت انجام اقدامات هماهنگ و اعمال مدیریت صحیح و جامع در حوزه‌های آبخیز و مطالعات جامع سیل‌خیزی است تا بتوان قدرت دفاعی طبیعت را افزایش داد و تکرار وقوع سیلاب‌های با دامنه خسارات زیاد را کاهش داد.

بهبود و توسعه شرایط اقتصادی و اجتماعی حوزه‌نشینان، کمک به اشتغال‌زایی در مناطق روستایی و جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها با اجرایی شدن طرح‌های آبخیزداری تحقق می‌یابد.

وقوع سیلاب‌های مخرب ناشی از بارش رگبارهای کوتاه‌مدت با شدت بالا، وقوع زمین لغزش‌های مخرب، فرسایش خاک و کاهش حاصلخیزی اراضی زراعی شیب‌دار در سطح وسیع، عوامل موثر در تخریب حوزه‌های استان به شمار می‌رود.

فقر پوشش گیاهی در اراضی مرتعی بالادست حوزه آبخیز، نبود شناخت صحیح و کافی از منابع و امکانات بالقوه استان و نبود مشارکت مناسب مردم در امر حفاظت از منابع طبیعی، مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها از دیگر عوامل موثر در تخریب حوزه‌های استان است.

براساس نگرش‌های علمی و کارشناسی سیل یکی از پدیده‌های مهم طبیعت است که دخالت‌ها و بهره‌برداری‌های غیراصولی از منابع طبیعی به شدت در وقوع آن تاثیرگذار است.

این تأثیر معمولاً با برهم‌زدن چرخه آبی در طبیعت و ایجاد شکاف‌ در اتصالات و پیوستگی‌های آبخیزداری در مفهوم عام حفظ منابع غنی آب و خاک و در مفهوم علمی و خاص خود به اعمال مدیریت جامع بر منابع طبیعی در یک حوزه آبخیز به منظور استفاده بهینه از آنها است.

سیل یکی از پدیده‌های طبیعی است که به دلیل دخالت‌ها و بهره‌برداری‌های غیراصولی از منابع طبیعی که باعث برهم‌زدن چرخه آب در طبیعت شده و شکاف‌های عمیقی را در اتصالات و پیوستگی‌های منظم طبیعت فراهم می‌کند، به وقوع می‌پیوندد.

مشارکت همه جانبه در حفظ و احیای حوزه‌های آبخیز مازندران و وقوع نهضتی فراگیر با همدلی و مشارکت همه جانبه عموم بخش‌ها و ارگان‌ها لازم است.

اشتغال‌زایی در مناطق روستایی و جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها به منظور شناسایی ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل حوزه‌های آبخیز و شناخت عوامل موثر در تخریب، همچنین اعمال روش‌های مختلف احیا به منظور رسیدن به توسعه پایدار و محرومیت‌زدایی به مطالعه در حوزه‌های آبخیز نیاز دارد.

متاسفانه با توجه تخریب چند ساله‌ای که در سطح وسیعی از حوزه‌های آبخیز استان مازندران از گذشته‌های دور تاکنون اتفاق افتاده از یک طرف و از طرف دیگر اعتبار محدود دولتی و نیروی کار اندک که هم‌اکنون متولی امر حفاظت و احیا هستند، نمی‌توان بر همه این مشکلات فائق شد.

عبدالرحیم دیوسالار-فارس

/انتهای خبر