به گزارش شرق مازندران به نقل از باران شمال؛ به عقیده کارشناسان ، گردشگری مازندران ظرفیت‌های بسیار زیاد و متنوعی دارد که می تواند موجب توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان شود.
از سواحل و جنگل ها تا امامزاده ها و ابنیه تاریخی، محصولات کشاورزی و همینطور بومگردی در روستاها که در سایه گردشگری “تجربه محور” می توان برای آن برنامه ریزی کرد .
اما گرچه این صنعت در مازندران بنا به دلایل زیادی از توسعه‌ای که شایسته آن است برخوردار نبوده، اما آسیب های اجتماعی آن برای مردم استان رفته رفته پررنگ تر می شود و این موضوع نکرانی کارشناسان حوزه فرهنگی و اجتماعی را برانگیخته است.
به همین دلیل میزگردی را با حضور حجت الاسلام ابراهیمی مدیرکل اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران و کارشناس حوزه فرهنگی، سرکار خانم دکتر هاشم نژاد کارشناس مسائل اجتماعی و آقای دکتر امیدی کارشناس حوزه گردشگری، با موضوع نقش گردشگری در توسعه اجتماعی و اقتصادی (گردشگری مازندران؛ فرصت ها ، تهدیدها) در دفتر روزنامه کرانه شمال برگزار کردیم تا نظرات ، دغدغه ها و راهکارهای کارشناسان این حوزه را جویا شویم.
گردشگری” تجربه محور” عامل توسعه اقتصادی و فرهنگی
دکتر امیدی کارشناس حوزه گردشگری آغازگر این بحث بود و درباره اهمیت گردشگری در توسعه یافتگی گفت : امروزه گردشگری در توسعه و رونق کسب و کار و رشد اقتصادی تاثیر زیادی دارد. رشد گردشگری در دنیا بیشتر از صنایع دیگر است و استان مازندران نیز با توجه به مزیت های طبیعی مثل دریا و جنگل و نزدیکی به پایتخت می تواند مقصد انبوهی از گردشگران باشد.
وی با اشاره به تنوع فرهنگی و تعداد بسیار زیاد روستا در این استان افزود؛ به نظرم فرهنگ و خرده فرهنگ های مازندران می توانند عاملی برای جذب گردشگر و توسعه این صنعت باشد و ما به جای ترس از این موضوع که گردشگری آسیب زا است باید از توسعه گردشگری استقبال کنیم که می تواند موجب تقویت فرهنگ بومی و منطقه ای نیز گردد.
این کارشناس حوزه گردشگری در تکمیل نظرات خود گفت: در گذشته شاید این دغدغه وجود داشت، اما امروزه با گسترش فضای مجازی و رسانه ای همه مردم در دوردست ترین روستاها، در جریان تغییرات فرهنگی و فرهنگ شهرنشینی هستند.
از سویی گردشگر امروز بدنبال کسب تجربه جدید در محیط های جدید و جوامع بکر است و می خواهد سبک زندگی روستایی را تجربه کند. بنده معتقدم امروز هرچه بتوانیم خرده فرهنگ ها را حفظ کنیم و توسعه دهیم در جذب گردشگر موفق تر هستیم.
امیدی تاکید کرد؛ در مسائل اجتماعی ممکن است گاهی اوقات دچار تنش اجتماعی شویم که اینهم با فرهنگ سازی قابل حل است، ممکن است تعداد محدودی از گردشگران در جامعه هدف ناهنجاری اجتماعی تولید کنند اما این را نباید به همه تعمیم دهیم.
وی در ادامه بیان داشت؛ ترافیک، تولید زباله و برخی دیگر از مشکلات را آسیب های ورودگردشگر به هر منطقه ای می‌دانیم اما باید برای کاهش مشکلات برنامه ریزی کنیم. اگر از ورود برنامه ریزی شده گردشگر به منطقه حمایت می کنیم دلیلش اینست که معتقدیم توسعه گردشگری می تواند بالاترین درآمد و اشتغالزایی را برای جوامع محلی داشته باشد و بدلیل افزایش ورود گردشگر حتی تحولات جمعیتی اتفاق می افتد و موجب مهاجرت معکوس می شود. یعنی گردشگری ” تجربه محور” موجب می شود مردم از شهر به روستا مهاجرت کنند تا برای گردشگران که میخواهند زندگی در روستا را تجربه کنند، خدمات ارائه دهند و درآمد کسب کنند.
این کارشناس حوزه گردشگری گفت : در اثر ورود گردشگر، رفاه در مناطق بوجود می آید و امکانات و زیرساخت ها به مناطق گردشگری گسیل می شود که موجب افزایش سطح رفاه در روستاها نیز می شود.
وی افزود؛ البته نباید از آسیب های فرهنگی مانند تبلیغ نگهداری حیوانات خانگی، افزایش مصرف مواد مخدر، بدحجابی و… غافل شویم.
توجه به گردشگری نهادینه شود
حجت الاسلام ابراهیمی در ادامه این بحث با اشاره به نحوه شکل گیری سازمان کشورهای عضو اکو گفت : این سازمان منطقه ای گرچه رویکرد اقتصادی داشت اما اهدافی مانند گسترش ارتباطات، حمل و نقل، نیروی انسانی و مسائل فرهنگی را دنبال می کرد و میزبانی از رویداد گردشگری آن برای مازندران نیز فرصت خوبی بود.
ابراهیمی افزود؛ نخستین موضوع در توسعه گردشگری ثبت جهانی آن است که باید بر مبنای کلاس و برند حرکت کنیم . دوم ؛ داشتن طرح جامع فرهنگ سازی شده است که قابلیت ترویج و اجرایی شدن داشته باشد و مسائل و جزئیات آن به درستی دیده شود.که متاسفانه طرح جامع گردشگری نداریم. مدیریت سیاسی جامعه، موضوع مهم دیگر در توسعه گردشگری است. یعنی مدیریت سیاسی باید سیاست های این حوزه را ترسیم نماید تا بتوان معیارها را تنظیم کرد.
موضوع بعدی اهمیت مدیریت متمرکز در توسعه گردشگری است. برخی ادارات و نهادها در موضوعات گردشگری بصورت جزیره ای عمل می نمایند. این خود عاملی بازدارنده در شناسایی آسیب های اجتماعی این حوزه است. و دلیل برخی نا هماهنگی ها اینست که به تخصص ها و اصالت ها توجه نشده و مدیریت ها در جایگاه خاص خودش نیست.
بطور کل معتقدم گردشگران باید در چارچوب و قالب گردشگری وارد منطقه شوند و باید فرهنگ، اخلاق و رفتار مردم خود را آموزش دهیم و توجه به گردشگری باید نهادینه شود.
در حوزه گردشگری باید جهانی فکر کنیم و بومی و محلی عمل کنیم
خانم دکتر هاشم نژاد عضو هیات علمی دانشگاه کارشناس حوزه آسیب های اجتماع نیز در واکنش به مباحث مطرح شده گفت : در علم آسیب شناسی اگر بخش محدودی از جامعه دچار بدحجابی شوند این آسیب اجتماعی نیست ولی اگر طیف گسترده ای در این مسیر قرار گیرند این را آسیب اجتماعی می دانیم. مثلا بزهکاری، خودکشی و… اگر بروز و ظهور جمعی داشته باشد و بخش قابل توجهی از افراد جامعه را درگیر خود کند می گوییم آسیب اجتماعی داریم.
این محقق و چهره دانشگاهی استان افزود؛ در حوزه گردشگری هم همینطور است اگر این مسئله را در قالب صنعت و توسعه بدانیم، بررسی ها نشان می‌دهد می تواند فرصت باشد و اگر بسترها آماده نباشند تهدید هم دیده می شود.
هاشم نژاد با اشاره توسعه سریع برخی جوامع اسلامی در حوزه گردشگری بیان داشت؛ حمایت های زیادی در حوزه گردشگری نداشتیم و اگر در کشورهایی مثل ترکیه، سنگاپور ، مالزی و… گردشگری فرصت می شود، بدلیل مدیریت قوی در چنین جوامعی است. و این کشورها درخصوص توسعه گردشگری اتاق فکر دارند، از خرد جمعی استفاده می کنند، نظارت دارند و آنالیز می کنند و ضعف ها را شناسایی می کنند.
اما در مقابل در استان مازندران زیرساخت و روساخت مناسب برای توسعه گردشگری نداریم یعنی بخش گردشگری ما بهینه سازی نشده، اسکان، حمل و نقل بروزرسانی و تقویت نشده است. پس نباید از یک موتور فرسوده انتظار کارکرد مناسب داشته باشیم.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت معرفی مناسب ظرفیت های گردشگری افزود؛ باتوجه باینکه ساری مرکز استان مازندران، در سال ۲۰۲۲ بعنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو معرفی شده است باید تحرک و پویایی بیشتری داشته باشیم و از این فرصت برای شناساندن ظرفیت ها بهره ببریم.
خانم دکتر هاشم نژاد بسترسازی فرهنگی در جامعه گردشگرپذیر را مورد توجه قرار داد و تاکید کرد؛ باید بسترهای فرهنگی ما آماده باشد و جامعه میزبان بتواند با گردشگر بشکل صحیح برخورد کند. چراکه زمانی گردشگری ما موفق خواهد بود که میزبان در مدت اقامت در آن منطقه، خاطره خوش داشته باشد و این موضوع دو حُسن دارد، یک اینکه خودش دوباره بر می‌گردد و دوم اینکه برای ما تبلیغ هستند که دیگران را تشویق به سفر به این منطقه می کنند و این خود یک سرمایه است که باید حفظ شود.
این استاد دانشگاه افزود؛ البته در بسیاری از موارد گردشگران هم با نوع رفتار و پوشش خود برای میزبان مشکلاتی ایجاد می کنند و بعبارتی هنجار شکنی می کنند. ازسویی ممکن است ورود گردشگران مشکلات روانشناختی را هم درپی داشته باشد و اختلاف طبقاتی و مشکلات اقتصادی در روحیه و تفکرات قشر جوان جامعه تاثیرات منفی بگذارد و به آسیب های اجتماعی دامن بزند. معتقدم ما در حوزه گردشگری کارهای زیادی داریم و اگر برنامه ریزی مناسب برای موضوعات مرتبط با گردشگری داشته باشیم می توانیم در اقتصاد استان و حتی کشور تاتیرات زیادی را شاهد باشیم.
وی راهکارهای کاربردی برای استفاده از ظرفیت ها و مقابله با آسیب های گردشگری را مورد توجه قرار داد و گفت : باید درخصوص توسعه گردشگری، جهانی فکر کنیم ولی بومی و محلی عمل نمائیم. این شعاری است که باید در حوزه گردشگری بصورت جدی به آن پرداخت و باید مدل های موفق در توسعه گردشگری را بومی و پیاده سازی کنیم.
کاهش فقر، تاثیرگذار در پیشبرد مسائل فرهنگی
خانم دکتر هاشمی نژاد باری دیگر آسیب های اجتماعی ناشی از بی برنامگی در حوزه گردشگری را مورد تاکید قرار داد وگفت : در گردشگری مازندران با پدیده رشد قارچ گونه مراکز اقامتی غیرمجاز روبرو هستیم که کنترل و نظارت را سخت کرده است و افزایش آسیب هایی نظیر قتل ، ضرب و جرح و مفاسد اخلاقی از عواقب عدم نظارت بر این نوع اماکن اقامتی و ویلاها و خانه هاست .
وی تصریح کرد؛ باید زیرساخت های اقتصادی را درست کنیم تا در سایه کاهش فقر در جامعه ، مسائل فرهنگی گردشگری را بهتر مدیریت کنیم . از فضاهای امامزاده های مازندران چقدر برای کمک به توسعه گردشگری استفاده کردیم؟ برای گردشگرانی که شاید به دلایل اقتصادی قادر به اقامت در هتل و مهمانپذیر نیستند و در کنار خیابان و پارک ها چادر می زنند چه برنامه ریزی داریم؟
همه ی اینها موضوعاتی است که باید به طور جدی به آن پرداخته شود.
خانم دکتر هاشم نژاد تاکید کرد؛ باید روی ریشه های فرهنگی کار کنیم چراکه گردشگر به دنبال ریشه های فرهنگی و خرده فرهنگ هاست. زمانیکه یک جشنواره محلی با معرفی فرهنگ و غذاهای بومی محلی راه اندازی می کنید بسیار مورد توجه گردشگر قرار می‌گیرد و در اینخصوص نیز باید برنامه ریزی و استراتژی داشته باشیم تا فرصت گردشگری برای ما تهدید زا نباشد.
عزم استانی برای فرهنگ سازی گردشگری شکل گیرد
حجت الاسلام ابراهیمی در ادامه بحث گفت : وقتی ادعای صدور انقلاب را داریم باید برنامه ریزی درست هم داشته باشیم . باید برای مقابله با آسیب ها در حوزه گردشگری برنامه ریزی و فرهنگ سازی داشته باشیم و در اینخصوص نیازمند عزم استانی هستیم تا با مدیریت موضوعات به اهداف برسیم.
وی با اشاره باینکه نباید زمینه انحرافات فرهنگی در جامعه بوجود بیاید افزود؛ اگر زمینه انحراف وجود داشته باشد جامعه هم گرایش بیشتری پیدا می کند. ومعتقدم خروجی چنین میزگردها و نشست های کارشناسی باید در نوع مدیریت مدیران استانی و ملی تاثیرگذار باشد و باید خروجی این نشست ها به افکار آورده شود.
فرصت ها و آسیب های گردگشری ،کنار هم دیده شوند
دکتر امیدی در واکنش به مسائل مطرح شده گفت : مسائل و مشکلاتی که درخصوص آسیب های اجتماعی گردشگری مطرح می شود صرفا در استان مازندران نیست، بلکه تمامی مقاصد گردشگری دنیا چنین آسیب هایی دارند و ما نمی توانیم صرفا بدلیل آسیب هایی که ممکن است وجود داشته باشد ، از فرصت ها صرفنظر کنیم .
معتقدم فرصت و آسیب را باید کنار هم ببینیم و باید در جهت کاهش آسیب ها و افزایش فرصت ها برنامه ریزی داشته باشیم.
وی در تکمیل مباحث خود بیان داشت؛ باید مدنظر داشته باشیم اگر دستفروشی در محلی کسب درآمد دارد، بدلیل حضور گردشگری است که با خود پول آورده است . هیچ صنعت دیگری قادر نیست پول را از شهرها به روستاها ببرد و موجب رونق اقتصادی مناطق کمتر برخوردار شود .
این استاد دانشگاه و کارشناس حوزه گردشگری تاکید کرد؛ توسعه باید هماهنگ با ایدئولوژی حاکم بر کشور باشد و با توجه به بسترهای فرهنگی، باید گردشگری تجربه محور و محلی را مورد توجه قرار دهیم.
سواحل مازندران ، فرصتی برای اقدامات فرهنگی
حجت الاسلام ابراهیمی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت : کارهای فرهنگی سریع جواب نمی دهد و برای رسیدن به اهداف مدنظر باید صبور باشیم اما هرچه بیشتر در این مسیر حرکت کنیم دارای ارزش است.
مدیرکل اسبق فرهنگ وارشاد اسلامی مازندران افزود؛ فرصت ها و ظرفیت های این استان کم نظیر است . حدود ۴۰۰ کیلومتر ساحل می تواند محلی برای برنامه ریزی های فرهنگی باشد اما آیا سخت افزار موردنیاز در دسترس است؟ برای ورود به هرجایی باید از درب آن وارد شد ، اما آیا گردشگری مازندران چارچوب و درب دارد؟
مجتبی شیرازی
