شرق پرس: این روزها در نوار ساحلی کشورمان تکاپوی فراوانی برای میزبانی شایسته از مسافران تابستانی است، در این فصل سال، نوار شمالی کشور بیشتر از نوار جنوبی شاهد ورود گردشگران و مسافران برای استفاده از ساحل است.
یکی از مسائلی که در بهره‌برداری از سواحل بسیار مورد بحث است، حضور گردشگرانی است که به صرف غیربومی بودن، هنجارشکنی می‌کنند و با ادامه این روند، باید منتظر یک سونامی فرهنگی پیچیده و غیرقابل کنترل در سواحل کشور باشیم.
وجود ۵۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی در ایران
در سرزمین پهناور ایران، بیش از ۵ هزار و ۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی داریم که شامل نوار ساحلی شمال و جنوب و رودخانه‌های قابل کشتیرانی است.
از این میزان، ۷۴۰ کیلومتر در سواحل شمال ایران یعنی خط ساحلی گیلان، مازندران و گلستان قرار دارد که ۳۳۸ کیلومتر آن در مازندران، حدود ۳۰۰ کیلومتر در استان گیلان و بقیه در نوار ساحلی استان گلستان است.
تنها ۱۵ درصد سواحل شمالی، عمومی است
در خوشبینانه‌ترین آمار، مجموع استفاده عمومی سه استان شمالی از ۷۴۰ کیلومتر نوار ساحلی، فقط ۱۵ درصد است، این میزان در استان مازندران، تنها چهار درصد است، یعنی در مجموع ۸۵ درصد خط ساحلی شمال کشور در اختیار بخش‌های دولتی و خصوصی قرار دارد.
ساخت و سازهایی نیز در حریم ۶۰ متری دریا انجام شده است که هنوز متولیان امر نتوانستند به تصمیم و جمع‌بندی نهایی برای تخریب تمامی آنها برسند.
بر اساس آییننامه اجرایی آزادسازی حریم ساحلی دریای خزر مصوب سال ۸۸، قرار بود دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی که در حریم ۶۰ متری ساحل خزر دارای ساخت و ساز هستند اقدام به عقب‌نشینی کنند اما تا امروز هنوز ساخت و سازهایی حتی در ۱۰ متری سواحل شمالی دیده می‌شود.
فعالیت حداقل ۱۰۹ طرح سالم‌سازی دریا در شمال
از اینها که بگذریم، هر ساله شاهد اجرای طرح‌های سالم‌سازی دریا در استان‌های شمالی هستیم، بر اساس آخرین آمار، ۷۹ طرح سالم‌سازی دریا در مازندران، ۲۵طرح در گیلان و پنج طرح در گلستان فعالیت دارند.
هدف اصلی از راه‌اندازی طرح‌های دریا ایجاد امنیت و آسایش برای مسافران و گردشگران داخلی و خارجی است؛ جایی که مسافرانِ خسته از راه و گرما اندکی بیاسایند، گاه با دیدن ساحل و دریا و مناظر اطراف آن، گاه با تن به آب زدن، گاه سوار قایق شدن، و گاه حتی با خوردن یک لیوان آب آشامیدنی سالم، خستگی‌هایشان بریزد.
اما سئوال مهم این است، به راستی تا چه اندازه در اجرای طرح‌های سالم‌سازی دریا موفق عمل شد؟ آیا این طرح‌ها رضایت تمامی یا بیشتر مسافران را فراهم آورده‌اند؟ آیا فرمانداران که مسئول تمامی بخش‌های طرح دریا اعم از فرهنگی، اجتماعی، امنیتی، اقتصادی و سلامت هستند توانسته‌اند زیرمجموعه خود را برای انجام مطلوب فعالیت‌ها در این طرح‌ها، مدیریت کنند؟
حتی موفقیت نسبی هم در سواحل به دست نیامد
با نگاهی به وضعیت نوار ساحلی و طرح‌های دریا در شمال کشور به این نتیجه واضح می‌رسیم که با وجود تمامی تلاش‌های انجام‌شده، حتی موفقیت نسبی در سواحل به دست نیامده است، وجود زیرساخت‌های نامناسب در استان گلستان و شرق مازندران و وضعیت تاسف‌بار اجتماعی در سواحل آزاد و بعضاً طرح‌های دریا در گیلان و مازندران، نشان از سهل‌انگاری و بی‌توجهی برخی مسئولان و پیمانکاران دارد.
هر چند ردیف‌های اعتباری ناچیز برای طرح‌های سالم‌سازی دریا هیچ گاه نمی‌تواند زیرساخت‌های مناسب را برای ورود سرمایه‌گذاران فراهم کند و شاید در این بخش بتوانیم نبود یا کمبود اعتبارات دولتی را مقصر اصلی بدانیم، اما در بخش فرهنگی و عقیدتی نمی‌توانیم همه نقایص را ناشی از کمبود اعتبارات اعلام کنیم.
سال ۹۳ که از سوی مقام معظم رهبری مزین به نام ” فرهنگ و اقتصاد با عزم ملی و مدیریت جهادی ” شده است، متولیان امر فرهنگ و اقتصاد را بر آن داشته تا در این تابستان نفسگیر که ماه مبارک رمضان هم در اوایل آن قرار دارد، در راستای فرمایشات رهبری، نگاهی جدید نیز به طرح‌های دریا داشته باشند.
تقابل بارز فرهنگ و اقتصاد در بحث گردشگری
البته اقتصاد و فرهنگ، موضوعی است که همیشه در طرح‌های دریا مطرح بوده اما امسال مباحث قوی‌تر و کارآمدتری برای آن در نظر گرفته شده است، و به خاطر داشته باشیم که هنوز تعامل خوبی بین فرهنگ و اقتصاد در گردشگری وجود ندارد.
بدون هیچ تعارفی، باید این واقعیت را پذیرفت که در حوزه گردشگری، اقتصاد و فرهنگ در تقابل و نه در تعامل با یکدیگر قرار دارند؛ فرهنگ، اقتصاد را مانع رشد خود در فرهنگ گردشگری می‌داند و اقتصاد، فرهنگ را مانعی جدی بر سر پیشرفت خود می‌بیند، استخدام بانوانی باصطلاح امروزی با ظاهری نامتناسب در برخی دفاتر گردشگری، هتل‌ها، و رزرواسیون‌ها برای جذب یا بهتر بگوییم جلب توجه گردشگر، بی‌توجهی به شنای مختلط در سواحل فقط به این دلیل که این مسافران خسته بتوانند از رستوران‌ها و سوپرمارکت‌های اطراف ساحل خرید انجام دهند؛ از دلایل بارز آن است.
طی روزهای اخیر، فرمانداران شهرستان‌های ساحلی جلسات متعددی را با پیمانکاران طرح‌های دریا و مناطق گردشگری همچنین اعضای ستاد تسهیلات سفر داشتند و در این جلسات با اشاره به نامگذاری سال ۹۳ به نام فرهنگ و اقتصاد، امیدوار بودند تا تعامل خوبی بین دست‌اندرکاران فرهنگی و اقتصادی در مناطق گردشگری اعم از دریا و جنگل و مناطق تاریخی، ایجاد شود.
سرمایه‌گذاران انگشت‌شمار به تعامل فرهنگ و اقتصاد می‌اندیشند
حداقل با نگاهی به طرح‌های دریا در سال‌های گذشته به این نکته مهم می‌رسیم که سرمایه‌گذاران انگشت‌شماری هستند که توامان به مقوله اقتصاد و فرهنگ، می‌اندیشند.
هدف اصلی سرمایه‌گذاران طرح دریا مانند هر سرمایه‌گذار دیگری ایجاد درآمد است، درآمدی که در پایان هر ماه، هم بتواند پاسخگوی مناسبی برای زحمات کارگران و سرمایه‌گذار باشد و هم چیزی برای سرمایه‌گذاری بیشتر باقی بماند.
گاهی میانه‌روی و پرهیز از افراط و تفریط در هر کاری را اقتصاد می‌نامند، و گاهی کسب درآمد و تمتع از آن برای تربیت‌دادن زندگی را برای مفهوم اقتصاد برگزیده‌اند.
موضوع مهم در اقتصاد، رضایت و مطلوبیت انسان‌ها است، در بین جوامع بشری همواره ثروت و اقتصاد از نظر ارزشمند بودن مورد بحث قرار گرفته‌اند، بنابراین سرمایه‌گذاران از حیث نوع و کیفیت فعالیتی که ارائه می‌دهند مورد انتقاد قرار می‌گیرند.
بیشتر پیمانکاران و مدیران طرح‌های دریا و کسانی که در طول تابستان در سواحل خدمات می‌دهند، برای برون‌رفت از مشکلات اقتصادی و گاه رسیدن به درآمد بیشتر، حد و مرزی بین اقتصاد و فرهنگ قایل نیستند؛ بی‌توجهی به شنای مختلط، وجود قلیان‌سراها، گاهاً بی‌توجهی به شرب خمر در ملا عام، اجاره سوئیت بدون در نظر گرفتن موازین اخلاقی، خوردن و آشامیدن در ماه مبارک رمضان، پوشش نامناسب برخی گردشگران و اشاعه این نوع رفتار به صرف این‌که مهمان هستند، از جمله مواردی است که هر ساله تکرار می‌شود و تکرار دغدغه‌های مربوط به این موضوعات در جلسات هرساله ستاد تسهیلات سفر شهرستان‌ها و استان‌های ساحلی نیز به یک مقوله خسته‌کننده و کلیشه‌ای تبدیل شده است.
سرمایه‌گذاران بخش سواحل در چنین شرایطی از بین تعامل یا تقابل با دستگاه‌های فرهنگی، برای کسب درآمد، به طور پنهانی به تقابل با دستگاه‌های فرهنگی اقدام می‌کنند و همان‌طور که اشاره شد تنها به اقتصاد فکر می‌کنند.
وقتی مدیران هم ساز ناجور می‌زنند!
گویا حجاب و رعایت موازین اخلاقی، جدا از مقوله فرهنگ است، به‌عنوان مثال؛ گرمای هوا و غیربومی بودن گردشگران، دلیلی بر بد‌حجابی است.
در این میان نباید از افکار مشابهی که برخی از مدیران دستگاه‌های اجرایی دارند غافل ماند؛ برخی‌ها به صراحت اعلام می‌کنند؛ هوا گرم است و مردم برای تفریح آمدند، بگذارید خوش باشند و خوش بروند!
برخی‌ها معتقدند؛ هر فردی مسئول کارهای خودش است و اصلاً با امر به معروف و نهی از منکر مگر می‌شود فردی را سر به راه کرد؟
اما برخی مسئولان شاید جانب اعتدال را در پیش گرفتند و معتقدند؛ نباید به افرادی که با خانواده به گردش در سواحل آمدند زیاد سخت‌گیری نشان داد و این سخت‌گیری‌ها باید برای افراد مشکوک اعمال شود.
شاید مورد آخر تا حدودی صحیح باشد اما خوب که دقت کنیم می‌بینیم اگر قرار باشد هر خانواده‌ای فکر کند در هر گوشه و کناری بنشیند و می‌تواند آزاد باشد، آنوقت باید خانه‌هایی بدون در و دیوار را تصور کرد که حتماً افراد آن توقع دارند کسی به حریم خصوصی آنها وارد نشود و یا برای وارد شدن اجازه بگیرد!
تدابیر فعلی کارساز نیست
هر چند نصب بنرهای تبلیغاتی با شعارهای هشداردهنده!، برگزاری برنامه‌های فرهنگی از سوی سپاه نواحی مختلف و ادارات تبلیغات اسلامی و فرهنگ و ارشاد اسلامی در سالم‌سازی طرح‌های دریا نقش مثبتی دارند اما باید باور کنیم که هنوز فضای زیبنده‌ای در سواحل شمالی و جنوبی کشور حاکم نبوده و گویا دیگر تدابیر مسئولان و متولیان فرهنگی نیز کارساز نیست.
باید مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران گردشگری در نظر گرفت
برای حل تقابل موجود بین سرمایه‌گذاران فرهنگی و اقتصادی در بخش گردشگری، می‌طلبد تا مدیران ارشد استان‌ها، ضمن شناخت دقیق و تهیه شناسنامه معنوی از پیمانکاران و سرمایه‌گذاران طرح‌های دریا و همه کسانی که به خدمات‌دهی در سواحل و نقاط گردشگری مشغول هستند، مشوق‌هایی را نیز برای اعلام و برخورد با موارد مشکوک و مغایر با موازین اخلاقی و اسلامی در نظر بگیرند.
تعامل سازنده بین بخش‌های خصوصی و دولتی و رفع تقابل موجود در حوزه فرهنگ و اقتصاد گردشگری، تنها با حل مشکلات مالی و نظارت بیشتر امکانپذیر خواهد بود؛ یعنی تا سرمایه‌گذاران با مشکلات مالی رو‌به‌رو باشند و حمایت‌های دولت نباشد، و اگر نظارت مستمر و برخورد جدی مسئولان با خاطیان صورت نگیرد، باید همچنان بیننده روند درآمدی ناسالم و هنجارشکنی در تفرجگاه‌ها به‌ویژه در سواحل، باشیم.
فارس
