بر پایه تصمیمات جدید برای مقاطع سه ماه به بالا نرخ سود سپرده ۱۴ درصد، ۶ ماه به بالا ۱۶ درصد و ۹ ماه به بالا ۱۸ درصد توافق شده است؛ بنابراین، بانکها نرخهای جدید سود بانکی را روی تابلوهای خود نشان خواهند داد؛ اتفاقی که در پی مصوبه هفته گذشته شورای پول و اعتبار از شانزدهم اردیبهشتماه لازماجرا شده است.
بر اساس تصمیم شورای پول و اعتبار، نرخ سود بانکی کاهش یافت و سود سپردهگذاری مدتدار از ۲۲ به ۲۰ درصد و سقف نرخ سود تسهیلات عقود مشارکتی از ۲۸ درصد به ۲۴ درصد رسید. در عین حال، نرخ سود عقود مبادلهای از ۲۲ به ۲۱ درصد کاهش پیدا کرد.
در همین زمینه، جمشید پژویان، اقتصاددان و رئیس سابق شورای رقابت در گفتوگو با تابناک به بررسی این موضوع پرداخته است.
دولت تصمیم گرفته نرخ سود بانکی را کاهش دهد. دلیل این تصمیم در این برهه زمانی چه بوده است؟
تصمیم دولت در مورد کاهش نرخ سود بانکی سیاسی بوده که مقداری از آن بابت فشار مجلس است. دولت با این کار، یک نمایش سیاسی و اقتصادی به راه انداخته است.
دلیل دولت برای این اقدام چیست؟
دولت میگوید میخواهد از طریق کاهش نرخ سود بانکی سرمایه گذاری را افزایش دهد؛ اما این اقدام مؤثر نخواهد بود.
چرا؟
به اعتقاد من، کاهش نرخ سود بانکی، سیاست درستی نبوده است، زیرا معمولا در شرایطی بانکها نرخ سود را پایین میآورند که تقاضا برای تسهیلات نباشد و برعکس سپردهها در بانکها جمع شده باشند. این در حالی است که ما در شرایطی هستیم که برای گرفتن تسهیلات، صفی طولانی وجود دارد و متقاضیان حتی رشوه میدهند برای اینکه بتوانند تسهیلات عمده بگیرند؛ این همه فساد اقتصادی هم از اینجا شروع میشود.
از سوی دیگر، بانکها به دلیل اینکه منبع ندارند، حتی زمانی که ۲۲ درصد سود بود، به راههای گوناگون روشهایی را پیدا میکردند تا سود را به ۲۵ تا ۲۶ درصد برسانند و سپردهها را جذب کنند؛ به این معنا که بانکها از نظر منابع در تنگنا هستند. این سیاست دقیقا عکس آن چیزی است که در شرایط جاری در اقتصاد کشور مورد نیاز است. در واقع کاهش نرخ سود بانکی به سرمایهگذاری در بخش صنعت تبدیل نمیشود. چون بخش صنعت بازده ۶۰ درصدی دارد. به هرحال هر پولی دست هر کسی بیاید و از هر طریقی بتوانند آن را در بخش تجارت و بازررگانی میبرد. حتی در گذشته که این رکورد در بخش مسکن نبود پول به این بخش میبردند و سود ۴۰۰ درصدی میگرفتند.
اما دولت میگوید کشور از رکود خارج شده است. آیا شما این سخن را قبول ندارید؟
یکی از مسائل مهم و دو علت مهم و اصلی که نشان دهنده خروج از رکود است، یکی این است که آیا اشتغال افزایش یافته و دیگری اینکه آیا تولید نیز رشد داشته است یا نه؟ طبق آنچه من تاکنون شنیدهام، چنین موضوعی یعنی رشد تولید و اشتغال را تأیید نکردهاند. البته احتمال دارد اطلاعاتی در ریاست جمهوری موجود باشد و هنوز منتشر نشده باشد؛ اما اینکه چرا چنین مسألهای را آقای رئیس جمهور گفتهاند قطعا باید براساس یکسری واقعیتها و اطلاعات رسمی چنین موضوعی مطرح شود.
برای خروج از رکود چه اقداماتی میشود انجام داد؟
ما مشکل قیمتهای نسبی و مشکل بازده سرمایهگذاری در بخشهای مختلف داریم. نظام مالیاتی ما اشتباه است. مالیات مجموع درآمد هم نداریم. حتی دولت قبلی در لایحهای که فرستاد، مالیات مجموع درآمد را گذاشته بود که دولت کنونی این لایحه را از دستور کار خارج کرده است، زیرا فشار پولدارها به دولت زیاد است. این لایحه باعث میشد، درآمد همه شفاف شود. مشکل اصلی ما در مبانی خُرد اقتصاد است که علامت صحیح را به اقتصاد نمیدهد، این علایم تخریب شدهاند، این به نظر من همچنان پابرجاست، یعنی از نظر من تا زمانی که مشکلات مبانی خرد اقتصاد، حل نشود، روال بر همین طریق است. تاکنون من برنامهای برای افزایش کارایی در اقتصاد ایران ندیدم که منجر به افزایش بهرهوری و رشد تولید شود.
آیا این کاهش چند درصدی سود بانکی تأثیری در مؤلفههای اقتصادی دارد؟
این اقدام دولت به هیچ وجه مؤثر نیست. کاهش نرخ سود باعث افزایش سرمایه گذاری در بخش مولد نمیشود و روی صنعت تأثیری ندارد.
آیا احتمال اینکه دوباره پولها سرگردان شود و به سمت بازار طلا و دلار حرکت کند و این بازار را به هم بریزد، وجود دارد؟
بله وجود دارد. تأثیر سیاست کاهش نرخ سود، عکس آن چیزی است که توسط دولت گفته میشود. این سیاست باعث میشود صف برای تسهیلات طولانیتر و فاسد و رشوه هم بیشتر شود. در همین حال، سپردهها هم از بانکها خارج شوند.
موافقان برای خروج از رکود و رونق تولید این طرح را تصویب و اجرایی کردند. در واقع آنها معتقدند به دلیل اینکه سود بالا بود، تولید کننده علاقهای به سرمایهگذاری ندارد. نظر شما چیست؟
با نرخ سودی که برای تسهیلات بانکها میگرفتند ـ که به طرق مختلف تا ۳۰ درصد میبردند ـ صف طولانی بود. همین مفاسد اقتصادی که گفته میشود همه مربوط میشود به وام و اعتباری که عدهای از بانکها گرفتهاند. این افراد پولها را از بانک میگرفتند و پول را در بخشهای دیگر غیر صنعت میبردند این مشکلات را به وجود آورده بود. راه حل این مشکل کاهش سود بانکی نیست. راه حل این است که سیاستهایی به کار ببرند که بخش صنعت بازدهی داشته باشد. بازده صنعت پایین است، زیرا بهره وری کار و سرمایه پایین است. باید در بخش صنعت اصلاحات ساختاری بوجود بیاید در جهت اینکه فاصله نرخ بازده سرمایهگذاری و سود بانکی تفاوت کند و تولید کننده مطمئن باشد، سرمایهگذاری در بخش صنعت از سود بانک بیشتر خواهد بود. حالا با کاری که ما کردیم، فساد برای گرفتن تسهیلات بیشتر میشود و مقداری از سپردهها هم از بانکها خارج میشوند.
به نظر شما، آیا بانکها این طرح کاهش سود بانک را اجرایی میکنند؟
بانکها این طرح را در ظاهر اجرا میکنند، ولی احتمالا اگر دیدند مشکل منابع تشدید شود راههایی را پیدا میکنند که چند درصدی بیشتر سود بدهند. همین الان بعضی از بانکها این روند را آغاز کردهاند./تابناک